گەڕانەوەی ئەسەد بۆ نێو کۆمکاری عەرەبی و بژاردەکانی بەر دەستی ئۆپۆزسیۆنی سوریا چین؟

ژووری هەواڵ – نۆرس پرێس

دەستپێشخەرییەکانی وڵاتانی عەرەبی و وڵاتانی دیکەی هاوپەیمانی دیمەشق لە گەڕاندنەوەی سوریا بۆ نێو کۆمکاری عەرەبی شکستی هێنا ، لەمیانی کۆبوونەوەی ڕاوێژکاری کەنداو و عەرەب، کە 9 وەزیری دەرەوەی وڵاتانی کەنداو، میسر، ئوردن و عێراق لە جەدەی، عەرەبستانی سعودیە تێێدا ئامادەی بوون .

لە ساڵی 2011ەوە سوریا، پاش “سەرکوتکردنی خۆپێشاندانی ئاشتیخوازانە”، لەکۆمکارەکە کراوەتە دەرەوە و سزای ئابووری و سیاسی بەسەریدا سەپێندرا.

کۆبوونەوەی وڵاتانی عەرەبی و کەنداوی عەرەبی جەختی لەوە کردەوە کە چارەسەری سیاسی تاکە چارەسەرە بۆ قەیرانی سوریا.

ئەمەش لە ئەنجامی دەستپێشخەرییە بەرفراوانەکانی عەرەبی هات، کە جەختیان لەسەر پێویستی گەڕانەوەی دیمەشقی بۆ نێو “باوەشی کۆمکاری عەرەبی” کردەوە دوای 12 ساڵ لە دوورکەوتنەوە، کە لەو ماوەیەدا هەنگاوی بەرجەستەی ئاساییکردنەوە لە نێوان سعودیە و سوریادا ئەنجامدرا.

جگە لەوەش لە ڕاپۆرتێکی رۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵی ئەمریکی هاتووە کە لانیکەم پێنج ئەندامی کۆمەڵەی وڵاتانی عەرەبی لەوانە مەغریب، کوێت، قەتەر، یەمەن و میسر لە ئێستادا ڕەتیدەکەنەوە دیمەشق بگەڕێتەوە بۆ کۆمکاری عەرەبی.

“دۆخێکی سەخت“

یەحیا مەکتەبی ئەندامی کۆمیتەی سیاسی هاوپەیمانی نیشتمانی بۆ هێزەکانی شۆڕشگێڕ و ئۆپۆزسیۆنی سوریا لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ نۆرس پرێس، دۆخی ئۆپۆزسیۆنی بە “دۆخێکی سەخت ” وێنا کرد.

لە ماوەی ڕابردوودا دیمەشق شایەتحاڵی سەردانەکانی وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی عەرەبی بوو، بەشار ئەسەدی سەرۆکی سوریاش سەردانی سەڵتەنی عومان و ئیماراتی کرد.

ئۆپۆزسیۆنی سوریا، بە هەموو پێکهاتەکانییەوە، ڕەخنەی لە سەردانەکانی عەرەب بۆ دیمەشق و پێویستی گەڕانەوەی دیمەشقی بۆ کۆمکاری عەرەبی گرت، لە کاتێکدا بێدەنگ بوو لەوەی کە مەلەفی ئەگەری ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان ئەنقەرە و دیمەشق بە کوێ گەیشتووە.

  مەکتەبی بە نۆرس پرێسی گوت: “بارودۆخەکە جێگەی دڵەڕاوکێیە، لەگەڵ ئەوەشدا پێویستە پابەند بین بە پرەنسیپەکانی شۆڕشەوە، یەکگرتوویی لەگەڵ پشتیوانی جەماوەری بەهێز بکەین، پەیوەندی لەگەڵ وڵاتان بپارێزین و دیدگای خۆمان ڕوون بکەینەوە کە ڕژێمی ئەسەد قابیلی گۆڕان نییە”.

ئەو سیاسەتمەدارەی ئۆپۆزسیۆنی سوریا جەخت لەوە دەکاتەوە کە “پەیامەکانی ئێمە کە بە وڵاتانی برا و دۆست دەیڵێین ئەوەیە کە ڕژێمی ئەسەد هیچی نییە پێشکەشی وڵاتانی بکات، جگە لە ناردنی زیاتری ماددەی هۆشبەر و چەک و دەستکاریکردنی ئاسایش و سەقامگیری وڵاتان نەبێت”.

ئەو پێی وایە گەڕانەوەی “ڕژێمی ئەسەد” بۆ کۆمکاری عەرەبی “وەک کورسییەکی یەدەگی ئێران لە دڵی عەرەبدا هەژمار دەکرێت. هەموومان مەترسی لە پرۆژەی سنووربەندنی ئێران دەزانین کە لەسەر بنەمای هەناردەکردنی قسەی تائیفیی رقاوی و ناسەقامگیری ئاسایش و سەقامگیری وڵاتانی ناوچەکە دامەزراوە.”

پێشبینی دەکەین “شکستی ئەم هەوڵانە بە ئامانجی دووبارە هەڵفڕینی ڕژێمی ئەسەدە، چونکە لە فۆرمی ئێستایدا بە تەواوی بێتوانایە لە گۆڕینی ڕەفتاری تاوانکارییەکەی”.

بەربەستی سیاسی

ئەندامێکی لیژنەی دەستووری سوریا کە نوێنەرایەتی کۆمەڵگەی مەدەنی دەکات دەڵێت: “ناکرێت باس لە گەڕانەوەی سوریا بۆ کۆمکاری عەرەبی بکرێت، بەڵکو ئەوە گەڕانەوەی بەشار ئەسەدە، بەو پێیەی بە پاڵپشتی هاوپەیمانەکانی کۆنترۆڵی نیوەی خاکی سوریا دەکات “.

موبەید بە نۆرس پرێسی راگەیاند، لە ئەگەری گەڕانەوەی سوریا بۆ کۆمکاری عەرەبی، “ئەمە بە دانپێدانی کۆمکاری عەرەبی دادەنرێت بۆ ئەو تاوانانەی بەشار ئەسەد لە دژی گەلەکەی ئەنجامی داوە “

وە پێی وایە هەنگاوی عەرەبی بە واتای “کۆتاییهێنان بە ڕۆڵی ئەو پێکهاتە ئۆپۆزسیۆنانە دێت کە ئەم وڵاتانە لەگەڵ ڕژێمی ئەسەد دامەزراندوویانە و پشتگیریان کردووە.” ئەم پێکهاتانە سەربەخۆ نین لە بڕیاردان و دیدگایەکیان نییە بۆ داهاتووی سوریا یان کاغەزێک کە لە چوارچێوەی هاوکێشەکەدا بیانهێڵێتەوە”.

موبەید ڕایگەیاندووە، “ئەم پێکهاتە ئۆپۆزسیۆنانە وەک ئامرازێک بۆ گەیشتن بە بەرژەوەندییەکانی لایەنە سەربەخۆکان دامەزراون و پشتیوانییان لێکرا، بۆیە لە ڕێگەی موزایەدەی سیاسییەوە هەوڵدەدەن دەسەڵات لە چوارچێوەی هەمان سیستەمی کۆندا دابەش بکەن”.

دەشڵێت: “ئەم پێکهاتانە بە هاوکاری لەگەڵ ڕژێمی ئەسەد بەشدارییان لەم ئامانجەدا کردووە لە تێکدانی ئەو کردەوە دەستوری و سیاسییەی کە بەدوای گۆڕانکاریدا دەگەڕێت”.

موبەید پێکهاتەکانی ئۆپۆزسیۆنی بەرپرسیار زانی لە هەموو ئەو تاوانانەی کە لە هەموو لایەکەوە بەسەر گەلی سوریادا هاتوون.

“پێکهێنانی ئۆپۆزسیۆنی ناسەربەخۆ”

موبەید دەڵێت: “هەموو پێکهاتەکانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا سەربەخۆ نین لە بڕیاردان و لە ماوەی دەیەی ڕابردوودا دروست بوون، بەرامبەر بە دۆخی سوریا کاریگەر نەبوون، هەروەها هیچ دیدگایەکیان نەخستەڕوو کە گەرەنتی ئاسایش و سەقامگیری بکات”.

ئەو پێی وایە “کارەکانی داهاتوو دەبێت لەسەر بنەمای ڕێبازی دەستووری دامەزراندنی گۆڕانکاری بنەڕەتی بێت، سەرەتا لە داڕشتنەوەی هەیکەلی لیژنە بچووکەکان دەستپێبکات، کە لەلایەن لایەنە ئایدیۆلۆژییەکانی ململانێکانەوە هەڵپەسێردراوە، ئەمەش دەبێتە هۆی بنیاتنانی کوتلەیەک کە توانای ئەوەی هەبێت دەنگی هەموو سوورییەکان لەخۆبگرێت.”

ئەندامێکی لیژنەی دەستووری سوریا بۆ  فراکسیۆنی کۆمەڵگەی مەدەنی پێی وایە ” پشتبەستن بە ئۆپۆزسیۆنێکی مەدەنی دەبێت سەربەخۆ بێت لە گرژییە ئایدیۆلۆژی و ناوچەییەکان و ململانێی چەکداری نێوان ئەو لایەنانە، بۆ ئەوەی دەست بە بنیاتنانی دەوڵەتێکی نوێی سوریا بکات، لە ناوچەکانی دەرەوەی کۆنترۆڵکردنی ڕژێمەکە کە ملیۆنان سووری لەخۆدەگرێت و رەتیانکردەوە بگەڕێنەوە سەر دەسەڵاتەکەی بەشار ئەسەد و ئەوانەی هەڕەشەی ترساندن و سووکایەتیکردنیان لەسەرە ئەگەر بچێتە ناو ئەم ناوچانە.”